تابستان برای بسیاری، فصل مسافرت و رفتن به طبیعت است و گزیده‌شدن توسط حشرات اتفاقی شایع در این فصل است. اگرچه گزیدگی حشرات معمولا جای نگرانی ندارد و بی‌ضرر است، اما ممکن است در برخی موارد خطرناک باشد؛ به‌خصوص اگر به زهر آن حشره حساسیت داشته باشید، و یا حشره‌ای که شما را نیش زده، ناقل بیماری باشد.
در مناطق مختلف ایران، معمولا این نوع حشرات ممکن است شما را نیش بزنند:
- پشه
- کک
- ساس
- انواع مگس‌های نیش‌زننده
- انواع زنبورها
- عنکبوت ها
- کنه
بیشتر گزیدگی‌ها و نیش حشرات را می‌توان بدون نگرانی در خانه و با داروهای موضعی از قبیل کرم یا پماد هیدروکورتیزون، و یا یک قرص خوراکی آنتی‌هیستامین برای کاستن از شدت خارش درمان کرد. با این وجود در بعضی موارد ممکن است گزیدگی توسط حشرات مشکلی جدی پیش‌آورد، مخصوصاً اگر به‌صورت همزمان و متوالی توسط حشرات گزیده شوید.
با دیدن این علائم، سریعاً لازم است فرد گزیده‌شده را به اورژانس هدایت کنید:
- دشواری در تنفس
- حس بسته‌شدن گلو
- لبها، گلو یا صورت باد کرده
- درد قفسه سینه
- بالا رفتن ضربان قلب به مدت بیش از چند دقیقه
- سرگیجه
- سردرد
البته گزیدگی توسط عقرب که در بسیاری از بخش‌های ایران گزارش می‌شود با توجه به حساسیت آن، در لیست بالا نیامده است. در این زمینه باید توجه داشت:
- فعالیت عقرب‌ها اغلب در شب و در فصول گرم سال است.
- عقرب‌ها به صورت ذاتی جانوران مهاجمی نیستند و ممکن است برای دفاع از خود، انسان را نیش بزنند.
- درجه سمی بودن عقرب‌ها به اندازه و رنگ آنها بستگی ندارد. به عبارت دیگر، اندازه و شکل ظاهری عقرب‌ها اهمیت پزشکی آنها را تعیین نمی‌کند.
- عقرب‌گزیدگی در روستاها و حاشیه شهرها به عنوان یکی از عوامل مهم مرگ و میر کودکان در برخی از مناطق کشور شناخته شده‌است.
بروز و شدت آثار بالینی عقرب‌گزیدگی بستگی به جنس و گونه عقرب، فصل گزش، شرایط فیزیولوژیک جانور، دفعات گزش و میزان زهر تزریق‌شده و همچنین سن، وزن و وضعیت سلامتی فرد گزیده‌شده دارد. گزش عقرب‌های محیط خشک و صحرایی و یا گرم، معمولا به علت بالا بودن غلظت زهر خطرناک‌تر از نمونه‌های مشابه در نواحی سرد و مرطوب است.
بسیاری از گونه‌های عقرب کم‌خطر هستند و نیش آنها ممکن است باعث بروز درد شدید یا حساسیت و سوزش گردد که اغلب بدون هیچ عوارضی به صورت تدریجی از بین می‌رود.
علائم گزیدگی توسط عقرب‌های سمی و خطرناک
- تنفس سریع
- عرق کردن زیاد
- افزاِیش ترشحات بزاق
- تهوع، استفراغ و تشنج
تلفات ناشی از نیش عقرب اغلب به علت صدمه قلبی یا فلج دستگاه تنفس پیش می‌آید.
در صورت عقرب گزیدگی چه باید کرد؟
در عقرب گزیدگی کمک‌های اولیه اختصاصی وجود ندارد. در این موارد شکافتن و مکیدن محل گزش توصیه نمی‌شود، زیرا ممکن است ضایعات موضعی را تشدید کند. بهترین کار این است که بیمار آرام بماند تا جذب زهر به بدنش کاهش یابد. بستن محکم عضو آسیب دیده در بالای محل نیش و گذاشتن کیسه یخ در محل نیش می‌تواند بروز عواقب مسمومیت را تا رسیدن به مرکز درمانی به تأخیر بیاندازد.